Rozwód online – czy to możliwe?

Rozwód online – od kiedy?

Możliwość przeprowadzania sprawy rozwodowej na odległość, przy pomocy urządzeń elektronicznych, została wprowadzona już w ustawie covidowej, jednak na stałe zagościła w polskim porządku prawnym całkiem niedawno, bo 14 marca 2024 roku. Wtedy też przepis art. 151 KPC został zmieniony w taki sposób, że sąd może nie tylko zarządzić rozprawę na odległość, tj. taką, gdzie uczestnicy przebywają w budynku innego sądu, ale również taką, w której strony łączą się ze składem sędziowskim z własnych mieszkań.

Rozwód online nie stanowi jednak tutaj wyjątku. Na odległość bowiem może być prowadzona każda inna sprawa, o ile prowadzona jest pod rządami przepisów KPC, w tym ta o podział majątku czy o alimenty.

Rozwód online – co na to przepisy?

Jak wskazałem, możliwość prowadzenia rozpraw online wynika z art. 151 KPC. Zgodnie z § 2 tego przepisu przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia jawnego przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających jego przeprowadzenie na odległość. Decyzja co do rozprawy zdalnej należy do swobodnego uznania składu sędziowskiego. Przepis wskazuje jedynie dwa ogólnikowe warunki stawiane przed rozprawą online:

• wyznaczeniu posiedzenia zdalnego nie stoi na przeszkodzie wzgląd na charakter czynności, które mają być dokonane na posiedzeniu;
• przeprowadzenie posiedzenia zdalnego zagwarantuje pełną ochronę praw procesowych stron i prawidłowy tok postępowania.
  

Powyższe przesłanki są tak bardzo ogólnikowe, że ciężko wskazać, co może, a co nie powinno stanąć na przeszkodzie w przeprowadzeniu posiedzenia zdalnego. Można tu jedynie wskazać, że czynności, które wymagają fizycznej obecności stron na miejscu posiedzenia, rzeczywiście mogłyby być negatywną przesłanką rozprawy online.

Zarządzenie przeprowadzenia posiedzenia zdalnego wydaje przewodniczący z urzędu lub na wniosek uczestnika. Aby jednak strona postępowania mogła wnieść o rozprawę online, musi wcześniej lub wraz z wnioskiem wskazać adres swojej poczty elektronicznej. Termin na złożenie takiego wniosku wynosi 7 dni i jest liczony od dnia doręczenia zawiadomienia albo wezwania na posiedzenie. Jednocześnie przewodniczący może zastrzec, że określona osoba weźmie udział w posiedzeniu zdalnym poza budynkiem sądu prowadzącego postępowanie, tylko jeżeli będzie przebywać w budynku innego sądu.

Decyzja w przedmiocie poprowadzenia rozwodu online nie stanowi jednak bezwzględnego obowiązku uczestniczenia w rozprawie zza monitorów swoich komputerów. Każdy uczestnik postępowania może bowiem stawić się na sali rozpraw i wziąć udział w posiedzeniu osobiście (przebywając fizycznie na sali). W związku z powyższym nie ma możliwości odwołania się od zarządzenia przewodniczącego. Rozwód online dla każdej ze stron stanowi jedynie „opcję”.

Ważne! Po wydaniu zarządzenia o przeprowadzeniu posiedzenia zdalnego sąd musi poinformować uczestników o swojej decyzji. Jeżeli strona wyraża chęć zdalnego uczestnictwa w rozprawie rozwodowej, musi o tym poinformować sąd. Informacja ta powinna zostać przekazana najpóźniej trzy dni robocze przed wyznaczonym terminem posiedzenia. Brak takiego zgłoszenia oznacza obowiązek stacjonarnego uczestniczenia w rozprawie.

Wniosek o przeprowadzenie rozwodu online

Zarządzenie o przeprowadzenie postępowania online wydaje przewodniczący składu sędziowskiego. Taką decyzję może podjąć z urzędu albo na wniosek. Strona ma zatem możliwość zainicjowania rozwodu online, składając odpowiednie pismo.

Strona postępowania rozwodowego ma dwie możliwości. Może wskazać na chęć wzięcia udziału w posiedzeniu z miejsca zamieszkania (a w praktyce z dowolnego miejsca, w którym będzie ona dysponowała odpowiednim sprzętem) lub z budynku innego sądu (np. jeżeli sąd właściwy jest znacznie oddalony, a w jej miejscu zamieszkania znajduje się inny sąd). Istotne jest jednak to, że wnioskodawca każdorazowo musi wskazać na miejsce, z którego będzie uczestniczył w posiedzeniu. Miejsce, w którym znajduje się uczestnik postępowania, nie może naruszać powagi sądu. Dlatego też jeżeli sąd poweźmie uzasadnione wątpliwości co do prawidłowego przebiegu postępowania, może wezwać stronę do osobistego stawienia się na sali rozpraw. Nie warto zatem wskazywać na adres kawiarni, parkingu samochodowego, parku czy innego miejsca publicznego. Nie są to odpowiednie miejsca do prowadzenia sprawy sądowej.

Wniosek o rozwód online powinien w swojej treści posiadać wskazania na:

• posiadanie odpowiednich urządzeń technicznych pozwalających na udział w rozprawie w formie wideokonferencji, tj. kamery, mikrofonu i głośników (słuchawek), lub
• nieposiadanie urządzeń technicznych pozwalających na udział w rozprawie w formie zdalnej — w takim wypadku należy wnosić o zapewnienie możliwości udziału w posiedzeniu zdalnym w budynku innego sądu.
  

Oprócz tego w piśmie strona powinna wskazać swoje dane korespondencyjne, w tym wypadku będzie to numer telefonu oraz adres email.

Rozprawa jest prowadzona za pomocą jednej z ogólnodostępnych aplikacji do wideokonferencji, takich jak MS Teams, Zoom, Avaya Scopia czy JITSI. Nie trzeba jednak instalować żadnych programów na swoim komputerze, możliwe jest uczestniczenie w rozprawie z poziomu przeglądarki internetowej. W praktyce wymagane jest jedynie połączenie z siecią.

Czy zatem można złożyć pozew o rozwód online?

Póki co możliwe jest jedynie uczestniczenie w rozprawie na odległość. Systemy ministerstwa sprawiedliwości nie pozwalają jeszcze na składanie pozwów i wniosków online. W dalszym ciągu zatem pozwy rozwodowe muszą być składane w tradycyjny sposób. Można tego dokonać bezpośrednio w budynku właściwego sądu w biurze podawczym lub za pomocą poczty.

To samo dotyczy wniosku o przeprowadzenie rozprawy zdalnej. Takie pismo również musi zostać złożone tradycyjnie. Jedynie informacja w przedmiocie potwierdzenia uczestnictwa na posiedzeniu online niekiedy może zostać przesłana drogą mailową (o ile wyraźnie zezwoli na to sąd w swoim zarządzeniu).

Co, gdy strona nie będzie obecna na rozprawie zdalnej?

Rozwód online rządzi się takimi samymi prawami jak ten „stacjonarny”. Brak uczestnictwa w posiedzeniu zdalnym jest równoznaczne z niestawieniem się na rozprawie. W przypadku postępowań prowadzonych na odległość dochodzi jednak problem, jakim jest złośliwość rzeczy martwych. Komputer może się nie włączać, laptop może się rozładować, a smartfon stracić zasięg.

W przypadku niezawinionego niestawiennictwa na rozprawie stronie przysługuje wniosek o odroczenie terminu rozprawy. Jak wskazuje się w piśmiennictwie, niemożność nawiązania połączenia z siecią lub zerwanie takiego połączenia wskutek niezawinionych przez stronę problemów technicznych należy zakwalifikować jako nieobecność wywołaną nadzwyczajnym wydarzeniem, lub inną przeszkodą, której nie można przezwyciężyć.

W związku ze zmianą przepisów od marca 2024 roku możliwości przeprowadzenia zdalnej rozprawy w sprawie o rozwód zostały ograniczone.

Jeśli jednak zależy Ci na uzyskaniu rozwodu w drodze postępowania zdalnego, odezwij się, albowiem mam sprawdzony sposób, jak uzyskać taką możliwość w Sądzie, czy czym każdorazowo zależeć będzie to od okoliczności sprawy i decyzji Sędziego.