Przedawnienie roszczeń alimentacyjnych – przez jaki czas można się ich domagać?

Przedawnienie roszczeń alimentacyjnych – jak to rozumieć?

Jak wskazałem na wstępie, prawo do alimentów nie ulega przedawnieniu. Uprawniony ma prawo się ich domagać tak długo, jak długo trwa określona wieź prawna, będąca podstawą alimentacyjną. Przedawnieniu ulegają jednak roszczenia o świadczenia alimentacyjne. Chodzi tu o pojedyncze raty alimentów, które nie zostały opłacone przez osobę zobowiązaną do alimentacji. Z racji tego, że alimenty są świadczeniem o charakterze okresowym, każda rata przedawnia się oddzielnie.

Zatem przedawnienie roszczeń alimentacyjnych będzie oznaczało, że po upływie określonego terminu wierzyciel (osoba uprawniona do świadczenia) traci możliwość skutecznego dochodzenia roszczenia przed sądem. Nie oznacza to jednak, że upływ ustawowego okresu automatycznie unieważnia każde postępowanie podjęte w celu egzekucji swojego prawa do alimentów. W tym przypadku działa zasada, zgodnie z którą to dłużnik (osoba zobowiązana do świadczenia) musi w czasie procesu zgłosić zarzut przedawnienia. Jeżeli dłużnik nie będzie miał świadomości, że doszło do przedawnienia i nie zgłosi tego przed sądem, ten wyda wyrok nakazujący zapłatę określonej kwoty. Wierzyciel będzie mógł wówczas udać się z takim orzeczeniem do komornika.

Jak liczyć termin przedawnienia roszczeń alimentacyjnych?

Przedawnienie zaczyna swój bieg w dniu, w którym roszczenie stało się wymagalne. Zasadą jest jednak, że roszczenie o świadczenie alimentacyjne staje się wymagalne z dniem, w którym spełnione zostały wszystkie przesłanki alimentacji uprawnionego przez zobowiązanego. Oznacza to, że dniem wymagalności roszczenia nie zawsze będzie potwierdzenie prawa do świadczenia przez sąd. Orzekając co do alimentów, sąd zawsze określa je na przyszłość. Jednakże niezaspokojone potrzeby uprawnionego z czasu przed wniesieniem powództwa o alimenty sąd uwzględnia, zasądzając jednorazowo odpowiednią sumę pieniężną. Uprawniony ma prawo domagać się alimentów 3 lata „wstecz”.  Zatem przedawnieniu mogą również ulec te wierzytelności, których uprawniony jeszcze nie dochodził (nie wychodził z pozwem).

Termin przedawnienia wynosi 3 lata. Bieg przedawnienia liczy się osobno co do każdego świadczenia. Alimenty najczęściej wypłacane są co miesiąc, a więc co miesiąc także będzie dochodziło do przedawnienia określonej kwoty (raty).

Przykład:

Pan Jan został zobowiązany do alimentów na rzecz swojej byłej żony. Sąd orzekł, iż świadczenie ma być płacone miesięcznie, do 10 dnia każdego miesiąca.

Pan Jan nie zapłacił alimentów za styczeń, luty i marzec 2021 roku. Roszczenie żony Pana Jana o zapłatę tego świadczenia przedawnia się kolejno 10 stycznia, 10 lutego oraz 10 marca 2024 roku.

Przedawnienie roszczeń alimentacyjnych dzieci względem rodziców

Przedawnienie świadczeń alimentacyjnych w przypadku roszczeń dzieci względem rodziców działa w nieco inny sposób. Otóż w czasie trwania władzy rodzicielskiej bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu.

Jak to wygląda w praktyce? To zależy. Zależy od okoliczności konkretnej sprawy. Zasadą jest, że władza rodzicielska trwa do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności, czyli ukończenia 18 roku życia. Są jednak od powyższego liczne wyjątki, otóż:

• kobieta może uwolnić się spod władzy rodzicielskiej w wieku 16 lat, jeżeli zawrze związek małżeński (za zgodą sądu rodzinnego);
• władza rodzicielska może być odebrana rodzicom wyrokiem sądu;
• dziecko może zostać ubezwłasnowolnione, przez co władza rodzicielska trwa dłużej, aniżeli do 18 roku życia.
  

Przykład:

Pan Adam, zobowiązany przez sąd do łożenia na syna alimentów, nie zapłacił ich za cały 2016 rok. Syn Pana Adama osiągnął pełnoletność 1 kwietnia 2024 roku. Do kiedy może on żądać od ojca zapłacenia zaległych alimentów? Ma na to trzy lata, licząc od skończenia 18 lat, czyli do 1 kwietnia 2027 roku.  

Warto wskazać tutaj na orzeczenie Sądu Najwyższego, w którym ten wyjaśnił, iż przedawnienie co do wymienionych roszczeń biegnie nie tylko wtedy gdy władza rodzicielska nie przysługuje obojgu rodzicom, lecz także wówczas gdy władza ta nie przysługuje tylko temu z nich, od którego dziecko dochodzi alimentów. Przedawnienie, o którym mowa, nie biegnie natomiast w wypadku gdy w związku z rozwodem rodziców sąd powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego z nich do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Ograniczenie to nie oznacza utraty władzy rodzicielskiej przez tego z rodziców, który tej władzy nie wykonuje w pełnym zakresie. To samo odnosi się do innych wypadków wydania podobnych decyzji. (por. wyrok Sąd Najwyższy z dnia 15 września 1967 roku, sygn. akt: III CZP 62/67).

Kiedy termin przedawnienia się przerywa, a kiedy zostaje zawieszony?

Wiemy już ile trwa termin przedawnienia roszczeń alimentacyjnych oraz jak należy go liczyć. Warto jeszcze na koniec zerknąć do Kodeksu cywilnego, aby sprawdzić kiedy bieg przedawnienia ulega zawieszeniu, oraz kiedy może zostać przerwany (wówczas biegnie od nowa).

W kwestii przedawnienia przepisy KC wskazują, iż bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:

1. co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej;
2. co do roszczeń, które przysługują osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę - przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;
3. co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu - przez czas trwania małżeństwa;
4. co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody;
5. co do roszczeń objętych umową o mediację - przez czas trwania mediacji;
6. co do roszczeń objętych wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej - przez czas trwania postępowania pojednawczego.
   

Z kolei bieg przedawnienia zostaje przerwany przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń (w tym przed sądem polubownym), a także przez uznanie roszczenia przez dłużnika. Trzeba przy tym pamiętać, że jeżeli przedawnienie zostanie przerwane poprzez „czynność dokonaną przed sądem”, wówczas termin biegnie na nowo dopiero po prawomocnym zakończeniu się postępowania (tj. po wydaniu prawomocnego wyroku lub innego orzeczenia).